Sukcesja firmy - zmiany w dziedziczeniu firmy

Wróć do listy artykułów

Dnia 7 czerwca 2018 r. sejm uchwalił ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.

Ustawa ma umożliwić kontynuowanie działania przedsiębiorstwa po śmierci właściciela firmy.

 

W obecnym stanie prawnym, wraz ze śmiercią przedsiębiorcy wygasa wiele uprawnień, a firma przestaje praktycznie istnieć, ponieważ spadkobiercy nie są w stanie płynnie kontynuować prowadzenia biznesu.

 

Śmierć przedsiębiorcy stwarza szereg problemów – zarówno dla spadkobierców jak i pracowników, np.:

 

• wygaśnięcie zezwoleń, koncesji i wszelkich innych decyzji niezbędnych do prowadzenia działalności;
• wygaśniecie uprawnień do korzystania z firmy, NIP-u;
• liczne problemy w sferze podatkowej – brak możliwości kontynuowania rozliczeń;
• wygaśnięcie umów o pracę, umów zlecenia (jeżeli nie zostało zaznaczone inaczej w umowie), co powoduje,
         że wiele osób traci źródło dochodu;
• problemy z dostępem do rachunku bankowego i dokonywaniem wypłat.

 

 

Ponadto, jeżeli przedsiębiorca otrzymał na podstawie umowy, która jest w toku wykonywania, pomoc publiczną, to zazwyczaj musi być ona zwrócona w całości wraz z odsetkami.

 

Ustawodawca chce zmienić tę niekorzystną sytuację poprzez wprowadzenie Ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa ma regulować zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy. Regulacje mają dotyczyć przedsiębiorców, którzy wykonywali działalność gospodarczą we własnym imieniu na podstawie wpisu do CEIDG.

 

Ustawa definiuje przedsiębiorstwo w spadku, czyli przedsiębiorstwo, które obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę i stanowiące jego mienie w chwili śmierci. Właścicielem takiego przedsiębiorstwa będzie m.in. spadkobierca (ustawowy lub testamentowy) czy małżonek przedsiębiorcy – jeżeli posiada on udział w przedsiębiorstwie i stanowiło ono w całości mienie przedsiębiorcy i małżonka.

 

Nowe przepisy wprowadzą możliwość powołania osoby, która przejmie prowadzenie firmy po śmierci przedsiębiorcy – tzw. zarządcy sukcesyjnego.

 

Zarządca sukcesyjny będzie miał za zadanie zarządzać przedsiębiorstwem zmarłego przedsiębiorcy do momentu działu spadku pomiędzy spadkobierców, nie dłużej jednak niż przez okres 2 lat. Zarządca będzie posługiwał się dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dopiskiem „w spadku” i działał we własnym imieniu, na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Do jego wynagrodzenia będą miały zastosowanie przepisy dotyczące zlecenia zawarte w Kodeksie cywilnym. Zarządca będzie mógł podejmować czynności wchodzące w zakres zwykłego zarządu oraz, za zgodą właścicieli przedsiębiorstwa, czynności przekraczające zwykły zarząd. W przypadku braku zgody właścicieli będzie mógł on dokonać takich czynności za zezwoleniem sądu.

 

Przedsiębiorca powinien zawczasu powołać zarządcę sukcesyjnego poprzez:

 

• wskazanie konkretnej osoby i wpisanie jej do CEIDG;
• zastrzeżenie, że z chwilą jego śmierci funkcję tę zacznie pełnić wskazany prokurent.

 

Należy zaznaczyć, że zarządcę będzie można ustanowić, nawet jeśli działalność gospodarcza jest zawieszona. W przypadku ogłoszenia upadłości ustanowienie zarządcy sukcesyjnego nie jest już jednak możliwe.

 

Zarządcą sukcesyjnym będzie mogła być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej lub środka karnego/zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej (a zakaz ten obejmuje działalność prowadzoną przez przedsiębiorcę).

 

Jeżeli przedsiębiorca nie dokonał żadnej z powyżej wymienionych czynności, to po jego śmierci zarządcę sukcesyjnego będą mogły powołać tylko konkretne osoby wymienione w ustawie, w terminie do dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy. Do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego/wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy, czynności konieczne do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa będą mogły dokonywać uprawnione osoby, tzn.:

• małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie;
• spadkobierca (ustawowy i testamentowy);
• zapisobierca windykacyjny, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie (zgodnie z ogłoszonym testamentem).

 

 Najważniejsze zmiany wprowadzane ustawą:

 

• wprowadzenie tzw. zarządu sukcesyjnego i osoby zarządcy sukcesyjnego, co umożliwi zarządzanie przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy do dnia działu spadku;
• umożliwienie posługiwania się dotychczasową firmą i NIP-em od dnia otwarcia spadku;
• uregulowanie sytuacji pracowników po śmierci przedsiębiorcy – umowy nie wygasają po śmierci pracodawcy, jeżeli ustanowiono zarząd sukcesyjny, a w przypadku ustanowienia zarządu po śmierci przedsiębiorcy – pracownik ma możliwość powrotu do pracy (pierwszeństwo w zatrudnieniu);
• umowy cywilne związane z działalnością gospodarczą nie będą wygasać z chwilą śmierci przedsiębiorcy;
• umożliwienie przeniesienia na następców prawnych praw i obowiązków związanych z działalnością gospodarczą (przeniesienie koncesji, zezwoleń);
• zwolnienie z podatku od spadków (nawet osób spoza kręgu najbliższych krewnych) w przypadku nabycia przedsiębiorstwa, jeżeli nabywca będzie je prowadził przez okres 5 lat i zgłosi fakt nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego;
• wprowadzenie regulacji zapewniających ciągłość rozliczeń podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (nowy podatnik – przedsiębiorstwo w spadku).